Civil society

Afgelopen dinsdag hebben we na onze algemene ledenvergadering een workshop gehad over de 'civil society'. Wikipedia geeft als definitie: "de burgermaatschappij of civil society kan bondig worden omschreven als het institutionele domein van vrijwillige associaties. Het is een aanduiding van organisaties of instituties buiten de sfeer van de overheid, de markt en de verbanden van familie en vrienden. Mensen maken er vrijwillig deel van uit. De burgermaatschappij staat bovendien voor politieke en maatschappelijke wensbeelden, zoals betrokkenheid van burgers bij de publieke zaak, vergroting van maatschappelijk zelfbestuur ten koste van de politiek, beperking van commerciële invloeden en versterking van gemeenschapszin en tolerantie." Kortweg is de burgermaatschappij een maatschappij waar je er op kunt vertrouwen dat iedereen naar vermogen bijdraagt aan het optimaal functioneren van de maatschappij. In de burgermaatschappij hebben de overheid en de markt een kleine rol.
Een kleine overheid is het ideaalbeeld van de liberalen. Liberalen geloven sterk in de markt als mechanisme om de mensheid verder te brengen, het vertrouwen dat mensen verder komen zonder stimulans van de markt is niet zo groot. De civil society werkt op het moment dat iedereen zich naar beste vermogen inzet, en dat iedereen elkaar daarin vertrouwt. Een ideaalbeeld van de civil society vinden we terug in de serie Star Trek. In deze serie bestaat geen geld. De wetenschapper, de kunstenaar, de bakker, iedereen doet waar hij of zij goed in is, er wordt niet naar elkaar gekeken of de een wel net zo veel doet als de ander. Als iemand niet kan werken, wordt er voor hem of haar gezorgd.
We zijn ver af van zo'n civil society. Bij het minste of geringste wordt naar de overheid gekeken. Of het nu om kunst gaat (subsidie), sport (subsidie), uitkeringen, welzijnswerk (subsidie), jongeren - en ouderenbeleid (subsidie), de overheid moet het oplossen, of nee, eigenlijk moet de overheid voor geld zorgen en zich er verder niet te veel mee bemoeien. Dat is een doodlopende weg. Het wordt tijd dat we meer op onszelf worden teruggeworpen, en de tijd is er rijp voor. We zullen verder moeten bezuinigen, en de subsidies zijn wat mij betreft ook aan de beurt. Voorbeeld: Museum Boerhaave dreigde te verdwijnen, maar diverse bedrijven, instanties en particulieren schoten te hulp en het museum gaat voort. Waarom is dat nu wel mogelijk, en eerder niet? Onder druk wordt alles vloeibaar, hebben we afgelopen week tot vervelens toe gehoord. Als het moet, is veel mogelijk. Maar als we als overheid te snel klaar staan met subsidies, ligt er geen druk aan de andere kant.
De overheid dient zich tot enkele hoofdtaken te beperken. Zo ligt het geweldsmonopolie bij de overheid, openbare orde en veiligheid is bij uitstek een overheidstaak, hoewel je in de ideale wereld natuurlijk geen geweld, politie of leger nodig hebt. Zo zijn er nog enkele taken denkbaar, maar de overheid is er niet voor alles.
Een overgang van een grote naar een kleine rol van de overheid gaat gepaard met onzekerheid. Dat is waar populistische partijen als SP en PVV misbruik van maken, ze maken mensen bang voor deze onzekerheid. De reflex moet niet zijn om de onzekerheid weg te nemen door de overheid een grote rol toe te bedelen, of, op microniveau, toch maar een subsidie in stand te laten. De reactie moet zijn dat wij vertrouwen hebben in de kracht van mensen en de verzamelde kracht van onze maatschappij om een eigen rol op te eisen en een grote mate van eigen verantwoordelijkheid te nemen. Liberalen zijn optimisten. We zitten in moeilijke tijden, en moeilijke tijden vragen om moeilijke oplossingen. Daar zijn geen populisten nodig, of politici die zich willen verschuilen achter referenda, maar politici die moeilijke beslissingen durven te nemen.

Politici zoals van de vijf partijen die binnen 48 uur een akkoord hebben kunnen bereiken over een bezuinigingspakket dat leidt tot gezonde overheidsfinancien. Enkele vervelende zaken zijn teruggedraaid, zoals het hoge BTW-tarief op theaterkaartjes dat bovenop de bezuinigingen op de cultuursector kwam. De dierenpolitie is gelukkig ook gesneuveld. Er zijn ook maatregelen die niet ver genoeg gaan. De hypotheekrenteaftrek moet in zijn geheel worden afgeschaft, tegelijk moet de inkomstenbelasting evenredig worden verlaagd. Zo wordt de doorstroom in de koopsector bevorderd, kunnen de huren marktconform worden en hebben mensen meer zeggenschap over de eigen bestedingsruimte. Een moeiljk besluit voor mijn partij, maar wederom, door een optimistisch beeld te schetsen en mensen duidelijk te maken dat ze er per saldo niet op achteruit gaan, is dat goed aan de mensen uit te leggen. Laten we in elk geval niet meer zeggen dat de hypotheekrenteaftrek heilig is.

Ja, we zitten in economisch moeilijke tijden, maar een crisis? Komkom, mensen die zeggen dat we in een crisis zitten moeten maar eens naar plaatjes uit 1929 kijken, dat is een crisis.

Tot volgende week.